Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 8

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen umum şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, ilişik eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile müntesip ve Türk’e özgü manaında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve muayyen bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle yazılan ve zamanla anonimleşen bir nazım biçimidir. Koşukler ana flaşörklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Koşuklerdeki flaşörklere (üçlük yahut ikilik bile kabil) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise umum dilinde “bağlama” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında yeniden edilen ikilik (ya da henüz çok) dizelerdir.

Koşuknün muayyen bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da herhangi bir umum şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olur. Bu yüzden türkü tipinin en kupkuru özelliği melodisidir. Koşukler hece ölçüsünün her kalıbıyla söylenir. Kısaca hece sayısı itibarıyla bir sınırlama gerçekleşemez.

Koşuklerin majör çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Koşukler bu şekilde umumın dünyalıkı olurlar ve umumın her kesimine seslenme fail sanatçılar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan münteşir bir müzik türüdür. Koşukler çoğu defa, bir doğa hikâyeı ya da bir kahramanlık içinsında doğar ve yayılırlar. Koşukler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, iz adlarının, hatta mevzuların dahi değiştiği görüldüğü derunin, nerede doğduklarını saptamak mecalleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere için usulsüz ve usullü koşukler olarak dü başkalık yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı derunine yer uzun havalardır. Usullü olan koşukler grubunda ise çoğunlukla baziçe havaları iz kızılır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da melez âlem adı verilmektedir.

Türklerde aksiyonlenen konulara için bile sınıflama fail yazarlar vardır. Konularına için koşukler:

Ninniler
Çocuk koşukleri
Natür koşukleri
Aşk koşukleri
Kahramanlık ve askeriye koşukleri
Seremoni koşukleri
İş koşukleri
Mukabillıklı koşukleri
Ölüm koşukleri (Ağıt)
Baziçe koşukleri
Zevk ve efsanevi koşukleri
Zeybek havası ve derebeyi koşukleri
Cinayetler ve yaraklı olaylarla alakalı koşukleri
Güldürücü koşukleri