Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 7

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen folk şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, dikkat eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile müteallik ve Türk’e özgü medlulında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve mukannen bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle tasarlan ve giderek anonimleeğlenceli bir nazım biçimidir. Yırler anne flaşörklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Yırlerdeki flaşörklere (üçlük yahut ikilik bile olur) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise folk dilinde “saz” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında yine edilen ikilik (ya da elan çok) dizelerdir.

Yırnün mukannen bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da rastgele bir folk şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü evet. Bu yüzden türkü tipinin en bariz özelliği melodisidir. Yırler hece ölçüsünün her lakırtııbıyla söylenir. Kısaca hece nüshası bakımından bir sınırlama imkânsız.

Yırlerin koca çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuşdolaşma. Yırler bu şekilde folkın emtiaı olurlar ve folkın her kesimine seslenme fail sanat adamılar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan münteşir bir müzik türüdür. Yırler çoğu su, bir natür vakaı ya da bir kahramanlık kontrasında doğar ve yayılırlar. Yırler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, konum adlarının, ayrıca konuların birlikte değişmiş olduğu görüldüğü karınin, nerede doğduklarını saptamak tabütüvanleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere göre usulsüz ve usullü ırlamakler olarak iki ayrım yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı karınine saha uzun havalardır. Usullü olan ırlamakler grubunda ise genellikle düzen havaları konum hileır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da gücenmiş cazibe adı verilmektedir.

Türklerde aksiyonlenen konulara göre bile sınıflama fail yazarlar vardır. Konularına göre ırlamakler:

Ninniler
Çocuk ırlamakleri
Doğa ırlamakleri
Aşk ırlamakleri
Kahramanlık ve askerlik hizmeti ırlamakleri
Tören ırlamakleri
İş ırlamakleri
Içinlıklı ırlamakleri
Ölüm ırlamakleri (Ağıt)
Katakulli ırlamakleri
Tab ve hayvan ırlamakleri
Efe ve derebeyi ırlamakleri
Cinayetler ve ızdırapklı olaylarla alakalı ırlamakleri
Güldürücü ırlamakleri