Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 6

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen folk şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, rabıta eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile alakadar ve Türk’e özgü valörında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve makul bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle yazılan ve giderek anonimlesevinçli bir nazım biçimidir. Türküler ana dörtlüklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Türkülerdeki dörtlüklere (üçlük yahut ikilik de mümkün) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise folk dilinde “rabıt” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonra yeniden edilen ikilik (ya da daha çok) dizelerdir.

Türkünün makul bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da rastgele bir folk şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olabilir. Bu yüzden türkü tipinin en besbelli özelliği melodisidir. Türküler hece ölçüsünün her lakırtııbıyla söylenir. Doğrusu hece adetsı bakımından bir sınırlama gerçekleşemez.

Türkülerin şanlı çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Türküler bu şekilde folkın malı olurlar ve folkın her kesimine seslenme eden artistlar tarafından albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir musiki türüdür. Türküler çoğu öğün, bir huy hikâyeı ya da bir kahramanlık huzursında doğar ve yayılırlar. Türküler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, belde adlarının, hatta mevzuların bile değişmiş olduğu görüldüğü muhtevain, nerede doğduklarını saptamak zorluklaleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere bakarak usulsüz ve usullü koşukler olarak iki ayrım yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı muhtevaine meydan uzun havalardır. Usullü olan koşukler grubunda ise ekseriyetle kumar havaları belde aldatmaır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da sınık esinti adı verilmektedir.

Türklerde işçiliklenen konulara bakarak de sınıflama yaratıcı yazarlar vardır. Konularına bakarak koşukler:

Ninniler
Çocuk koşukleri
Tabiat koşukleri
Aşk koşukleri
Kahramanlık ve askerlik koşukleri
Merasim koşukleri
İş koşukleri
Alınlıklı koşukleri
Ölüm koşukleri (Ağıt)
Katakulli koşukleri
Tabiat ve efsanevi koşukleri
Zeybek havası ve derebeyi koşukleri
Cinayetler ve zehirklı olaylarla alakalı koşukleri
Güldürücü koşukleri