Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 4

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen folk şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, ilgi eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile dayalı ve Türk’e özgü mazmunında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve muayyen bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle hatlan ve zamanla anonimlesevinçli bir nazım biçimidir. Koşukler ana murabbaklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Koşuklerdeki murabbaklere (üçlük yahut ikilik de olabilir) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise folk dilinde “bağlama” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında yeniden edilen ikilik (evet da elan çok) dizelerdir.

Koşuknün muayyen bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan evet da herhangi bir folk şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olabilir. Bu yüzden türkü tipinin en kupkuru özelliği melodisidir. Koşukler hece ölçüsünün her kalıbıyla söylenir. Kısaca hece skorsı bakımından bir sınırlama gerçekleşemez.

Koşuklerin kocaman çoğunluğu anonimdir evet da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Koşukler bu şekilde folkın esrarı olurlar ve folkın her kesimine hitap eden sanat adamılar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan geniş bir çalgı türüdür. Koşukler çoğu el, bir tabiat hadiseı evet da bir kahramanlık karşıtsında doğar ve yayılırlar. Koşukler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, arz adlarının, hatta konuların de değişmiş olduğu görüldüğü bağırsakin, nerede doğduklarını saptamak ferleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere göre usulsüz ve usullü ırlamakler olarak dü alt bölüm yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı bağırsakine yer uzun havalardır. Usullü olan ırlamakler grubunda ise ekseriya oyun havaları arz kırmızıır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da kırıntı durum adı verilmektedir.

Türklerde anlayışlenen konulara göre de sınıflama yaratıcı yazarlar vardır. Mevzularına göre ırlamakler:

Ninniler
Çocuk ırlamakleri
Huy ırlamakleri
Aşk ırlamakleri
Kahramanlık ve bayrakaltı ırlamakleri
Tören ırlamakleri
İş ırlamakleri
Muhaliflıklı ırlamakleri
Ölüm ırlamakleri (Ağıt)
Oyun ırlamakleri
Beğeni ve hayvan ırlamakleri
Efe ve derebeyi ırlamakleri
Cinayetler ve üzücüklı olaylarla alakalı ırlamakleri
Güldürücü ırlamakleri