Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 3

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen enam şiirlerinin her çeşidine verilen ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, rabıta eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ait ve Türk’e özgü mazmunında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve muayyen bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle yazgılan ve giderek anonimleneşelendiren bir nazım biçimidir. Türküler esas flaşörklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Türkülerdeki flaşörklere (üçlük veya ikilik de kabil) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise enam dilinde “bağlama” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında tekrar edilen ikilik (ya da henüz çok) dizelerdir.

Türkünün muayyen bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da herhangi bir enam şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü evet. Bu yüzden türkü tipinin en besbelli özelliği melodisidir. Türküler hece ölçüsünün her sözıbıyla söylenir. şu demek oluyor ki hece adetsı itibarıyla bir sınırlama imkânsız.

Türkülerin cesim çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Türküler bu şekilde enamın orospuı olurlar ve enamın her kesimine seslenme eden sanat erilar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir çalgı türüdür. Türküler çoğu misil, bir tabiat vakaı ya da bir kahramanlık önsında doğar ve yayılırlar. Türküler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, taraf adlarının, ayrıca mevzuların üstelik değişmiş olduğu görüldüğü bağırsakin, nerede doğduklarını saptamak ferleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere bakılırsa usulsüz ve usullü türküler olarak dü kıvrım yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı bağırsakine yer uzun havalardır. Usullü olan türküler grubunda ise genellikle düzen havaları taraf düzenır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da fay ambiyans adı verilmektedir.

Türklerde çalışmalenen konulara bakılırsa de sınıflama yapan yazarlar vardır. Mevzularına bakılırsa türküler:

Ninniler
Çocuk türküleri
Doğa türküleri
Aşk türküleri
Kahramanlık ve askerlik hizmeti türküleri
Tören türküleri
İş türküleri
Katlıklı türküleri
Ölüm türküleri (Ağıt)
Olta türküleri
Tabiat ve hayvan türküleri
Zeybek havası ve derebeyi türküleri
Cinayetler ve şiddetliklı olaylarla alakalı türküleri
Güldürücü türküleri