Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 1

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen avam şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, rabıta eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile dayalı ve Türk’e özgü medlulında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve makul bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle makaslamaklan ve zamanla anonimleeğlenceli bir nazım biçimidir. Koşukler anne kuartetklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Koşuklerdeki kuartetklere (üçlük veya ikilik bile kabil) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise avam dilinde “bağlama” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında gene edilen ikilik (evet da daha çok) dizelerdir.

Koşuknün makul bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan evet da rastgele bir avam şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olabilir. Bu yüzden türkü tipinin en sarih özelliği melodisidir. Koşukler hece ölçüsünün her lafıbıyla söylenir. Yani hece skorsı itibarıyla bir sınırlama imkânsız.

Koşuklerin kocaman çoğunluğu anonimdir evet da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuşdolaşma. Koşukler bu şekilde avamın esrarı olurlar ve avamın her kesimine hitap eden sanatkârlar tarafından albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir musiki türüdür. Koşukler çoğu el, bir doğa vakaı evet da bir kahramanlık katsında doğar ve yayılırlar. Koşukler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, nokta adlarının, hatta konuların birlikte değiştiği görüldüğü yürekin, nerede doğduklarını saptamak sinerjileşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere gereğince usulsüz ve usullü yırler olarak dü ayrım yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı yürekine yer uzun havalardır. Usullü olan yırler grubunda ise alelumum olta havaları nokta tuzakır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da sınık tarz adı verilmektedir.

Türklerde medarımaişetlenen konulara gereğince bile sınıflama yaratıcı yazarlar vardır. Konularına gereğince yırler:

Ninniler
Çocuk yırleri
Tabiat yırleri
Aşk yırleri
Kahramanlık ve askerlik yırleri
Seremoni yırleri
İş yırleri
Muhaliflıklı yırleri
Ölüm yırleri (Ağıt)
Temaşa yırleri
Karakter ve hayvan yırleri
Zeybek havası ve derebeyi yırleri
Cinayetler ve inciticiklı olaylarla alakalı yırleri
Güldürücü yırleri